Macaristan, Avrupa Birliği (AB) içinde üye devletlerin benimsediği ortak tutumdan daha farklı bir çizgide ilerlemektedir. 2022 yılının Şubat ayından beri yaşanmakta olan Rusya-Ukrayna Savaşı, Macaristan ile AB arasındaki görüş ayrılıklarını derinleştirmiş ve ciddi bir gerilimi de beraberinde getirmiştir. Söz konusu durum, Macaristan Hükümeti üzerinde bir baskı yaratmaktadır. Budapeşte yönetimi, 24 Şubat 2022 tarihinde Rusya’nın Ukrayna’ya düzenlediği saldırıyı kınamakla birlikte hem Rusya’yla yakın ilişkilerini sürdürmüş hem de Ukrayna’ya yardımda bulunmaktan kaçınmıştır.
Macaristan Hükümeti’nin 2022 yılı içerisinde Ukrayna’ya yönelik AB yardımlarına karşı çıktığı görülmektedir. Bu bağlamda Macaristan Başbakanı Viktor Orban, “Bu, bizim savaşımız değil.” vurgusunu yapmaktadır. Bu noktada belirtmek gerekir ki; Ukrayna’nın batısındaki Transkarpatya bölgesinde yaşayan Macar azınlık nedeniyle ciddi bir gerilimin yaşandığı 2010 yılı ve sonraki dönemde yine azınlık problemleriyle ilgili sorunlar sebebiyle iki ülke arasındaki ilişkilerde problemler yaşandığı bilinmektedir.[1]
Bahse konu olan durum, Macaristan’ın Rusya-Ukrayna Savaşı kapsamında Ukrayna’ya yönelik tutumunun temel sebeplerinden biri olarak görülmektedir. Ancak Macaristan’ın 2022 yılında izlediği dış politikasının esas belirleyici faktörü, Budapeşte yönetiminin Moskova’yla devam eden yakın ilişkileridir.
Macaristan, Soğuk Savaş döneminde olduğu gibi bir bloklaşmaya gidilme taraftarı değildir. Bu sebeple bir kutup olarak görülebilecek AB’nin üyesi olmasına rağmen birliğin ortak tutumundan oldukça farklı bir şekilde Rusya gibi diğer uluslararası aktörlerle ilişkilerini iyi tutmaya özen göstermektedir.
Budapeşte’nin benimsediği stratejiye göre, Macaristan’ın dünyayı benzer şekilde gören müttefikler bulması gerekmektedir.[2] Söz konusu strateji çerçevesinde Macaristan’ın Sırbistan’la ilişkilerinde ortak sorunlar vurgusunu daha sık yapmaya başladığı görülmektedir. 10 Ocak 2023 tarihinde de Macaristan Dışişleri Bakanı Peter Szijarto, Sırp mevkidaşı Ivica Dacic’le yaptığı görüşme sonrasında Kosova’nın Avrupa organlarına üyeliğine, Macaristan tarafından karşı oy kullanacağını açıklamıştır.[3] AB ise Kosova’nın üyelik başvurusunu olumlu bir şekilde karşılamıştır. Bu da AB ile Macaristan’ın 2023 yılında Kosova’nın üyeliği hasebiyle karşı karşıya geleceğine işaret etmektedir.
Orban, Rusya’nın Ukrayna’ya müdahalesinin akabinde AB tarafından yaptırımların Avrupa’ya ve Macaristan’a zarar verdiği görüşündedir. Bu kapsamda Orban, 2022 yılının Eylül ayında düzenlediği basına kapalı bir toplantıda Fidesz-Macar Yurttaş Birliği Partisi üyelerini yaptırımları kaldırmaya çağırmıştır.[4] Yaptırımlar konusu, Macaristan’ın Rus enerjisine bağımlılığı sebebiyle Orban yönetimi için büyük bir risk olarak değerlendirilmektedir.
Bu bağlamda hükümet, AB yaptırımları için ulusal istişare gerçekleştirmiş ve katılımcıların %97’si yaptırımları reddetmiştir.[5] Ancak Macaristan’ın 9.7 milyonluk nüfusuna oranla katılımcıların 1.4 milyon kişi olduğu vurgulanmalıdır. Bu da AB’nin söz konusu kararı yok saymasına sebep olmuştur. Bu gelişme, Orban’ın Rusya’ya yönelik yaptırımların yarattığı baskıyı ortadan kaldırmak için yeni yöntemler denediği şeklinde de değerlendirilmektedir.
2022 yılının Aralık ayında Macaristan’daki yolsuzluk ve hukukun üstünlüğü konularındaki endişeler sebebiyle AB, fonların kesilmesi yönünde karar vermiştir. Macaristan ile AB arasındaki ilişkilerin geleceğine ilişkin görüşler, AB fonları konusunda bir uzlaşmaya gidileceği yönündedir. Elbette gelecekte bu konuda bir uzlaşma sağlanabilir; ancak bunun yakın tarihte gerçekleşmesi beklenmemektedir. ÇünküSzazadveg Vakfı tarafından yapılan bir ankete göre, Macarların %74’ü AB fonlarının kesilmesine karşı çıkmakta ve yaklaşık %60’ı AB’nin Macaristan’ı cezalandırmak için bu hamlede bulunduğunu düşünmektedir.[6]
Kuşkusuz Rusya-Ukrayna Savaşı, hem Rus enerjisine bağımlı olan hem de Rusya’yla geçmişte yakın ilişkisi bulunan Doğu Avrupa ve Balkan ülkelerini ekonomik kriz riskiyle karşı karşıya bırakmıştır. Macaristan için de bu durum geçerlidir. Enerji krizinin yanı sıra Orban’ın ucuz para politikası ve yüksek harcama üzerine geliştirdiği ülke modelinden kaynaklı sorunlar devam etmektedir.[7] Macaristan için 2022 yılının zorluklarının 2023 senesinde devam edeceği öne sürülebilir.
Sonuç olarak Macaristan ile AB arasında bir uzlaşma sağlanması ihtimali olsa da yakın gelecekte ilişkilerde ciddi bir iyileşme yaşanmayacağı söylenilebilir. Orban’ın iç ve dış politikada izlediği siyaset de bunu teyit eder mahiyettedir. Bu yüzden de Budapeşte’nin Moskova’yla olan münasebetlerini devam ettireceği öne sürülebilir.
[1] “Hungary: What’s Viktor Orban’s Problem with Ukraine?”, Deutsche Welle, https://amp.dw.com/en/hungary-whats-viktor-orbans-problem-with-ukraine/a-64063750, (Erişim Tarihi: 20.01.2023).
[2] “Viktor Orbán’s Political Director Outlines Hungary’s Strategy”, Hungary Today, https://hungarytoday.hu/viktor-orbans-political-director-outlines-hungarys-strategy/, (Erişim Tarihi: 20.01.2023).
[3] “Sijarto iznio stav Mađarske: Glasaćemo protiv članstva Prištine u evropskim tijelima”, Oslobodjenje, https://www.oslobodjenje.ba/vijesti/region/sijarto-iznio-stav-madarske-glasacemo-protiv-clanstva-pristine-u-evropskim-tijelima-825374, (Erişim Tarihi: 20.01.2023).
[4] “Orban Wants EU Sanctions on Russia Lifted by Year End”, The Guardian, https://editor.guardian.ng/news/orban-wants-eu-sanctions-on-russia-lifted-by-year-end/, (Erişim Tarihi: 20.01.2023).
[5] “Hungarians Reject Energy Sanctions in National Consultation”, Hungary Today, https://hungarytoday.hu/hungarians-reject-energy-sanctions-in-national-consultation/, (Erişim Tarihi: 20.01.2023).
[6] “Most Hungarians Oppose the Withholding of EU Funds, Poll Shows”, Hungary Today, https://hungarytoday.hu/most-hungarians-oppose-the-withholding-of-eu-funds-poll-shows/, (Erişim Tarihi: 20.01.2023).
[7] “Will Hungary’s Orban Weather the Storms of 2023?”, Deutsche Welle, https://amp.dw.com/en/hungary-will-orban-weather-the-storms-of-2023/a-64307826, (Erişim Tarihi: 20.01.2023).
Begüm AKKAYA
Begüm Akkaya, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Uluslararası İlişkiler bölümü mezunudur. Akkaya iyi derecede İngilizce bilmekte ve İspanyolca öğrenimine devam etmektedir. Başlıca ilgi alanları Balkanlar, Avrupa ve Afrika olan Akkaya, Balkanlar alanında ANKASAM’ın çalışmalarına katkıda bulunmaktadır.
