Hikmet EREN
EkoAvrasya Yönetim Kurulu Başkanı
Kazakistan, Aralık 1991’de göreve gelen ve 28 yıldır bu görevde kalan ülkenin kurucu lideri, Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev’in istifasının ardından, 9 Haziran 2019 tarihinde gerçekleştirilecek cumhurbaşkanlığı seçimine doğru ilerliyor.
Nazarbayev 19 Mart 2019 tarihinde Kazakistan halkına hitaben yaptığı konuşmasında devlet başkanlığı görevinden istifa ettiğini açıkladı. Yetkilerini Senato Başkanı Kasım Jomart Tokayev’e devrederek 20 Mart 2019’da Kazakistan Anayasası’nın ilgili maddeleri gereği, görevinden kendi isteği ile çekilmiş oldu ve Tokayev geçici cumhurbaşkanlığı görevine başladı. Alınan erken seçim kararıyla 9 Haziran pazar günü Kazakistan halkı, ilk defa Nursultan Nazarbayev’in aday olmadığı, 7.si düzenlenecek cumhurbaşkanlığı seçimi için sandık başına gidecek.
Kazakistan Komünist Halk Partisi’nden Jambıl Ahmetbekov, Ult Tağdırı (Millet Kaderi) Ulusal Yurtseverlik Hareketi’nden Amircan Kosanov, Avul (Köy) Halk Demokratik Yurtsever Partisi’nden Toleutay Rakhimbekov, Kazakistan Cumhuriyeti Sendikalar Federasyonu’ndan Amangeldi Taspihov, Nur Otan Partisi’nden Kasım Jomart Tokayev, Uly Dala Kırandarı (Ulu Bozkır Kartalları) hareketinden Sad-Bek Tügel ve Ak Jol (Ak Yol) Kazakistan Demokrat Partisi’nden Daniya Yespayeva Merkez Seçim Komisyonu’na kayıt olan bu tarihi öneme sahip seçimin adayları olarak bulunmaktadır.
Cumhurbaşkanlığı seçiminin zamanlaması pek çok kişi, ülke kurum ve kuruluşları tarafından yeni bir başlangıcın işareti olarak kabul edildi. Uluslararası kolektif yapılanmalarda bulunan ve dengeleme politikalarında etkin rol alarak, kendi ikili ilişkilerinde de imkanlar yaratan, çeşitli alanlarda anlamlı istikrar içerisinde bulunarak, küreselleşen dünya standartlarına ayak uyduran bir ülke olarak anılan Kazakistan’daki bu seçimlerle, bölgede ve Türk dünyasında sorumlu küresel liderlik vasfına sahip Nazarbayev’in denge stratejisinin devam edeceği, uluslararası öneme sahip bu politikayla ilişkilerin ve iş birliklerin ivme kazanarak sürdürüleceği kanaati mevcuttur. Bu sebepledir ki bu tarihi seçim süreci sadece Kazakistan için değil, aynı zamanda bölge ülkeler ve tüm dünya açısından önemlidir. Birçok uluslararası kuruluşlardan temsilcilerin ve yabancı ülkelerden uluslararası gözlemcilerin takip edeceği bir cumhurbaşkanlığı seçimi olacak.
Nazarbayev’in kararlılığı, olağanüstü öngörüsü ve ülkenin inşasını sağlam temellere dayandırmasıyla beraber siyasi, diplomatik, ekonomik ve birçok alanda yetiştirilmiş yeni neslin bilgi ve donanımlarıyla ülkede önemli görevlere gelmesi, bu yeni dönemle ise ülkenin daha da ileri taşınması açısından, kurucu liderin geliştirdiği ve gerçekleştirdiği daimî inşa sürecinin önemli parçasını oluşturmaktadır.
Cumhurbaşkanı adaylarının tümü seçim kampanyalarını şeffaflıkla düzenlerken, adayların şahsiyetleri ve ülkeleri için yapmış oldukları katkılar sandık başına gidecek seçmenin oyunu etkileyecektir. 1989’dan bu yana Kazakistan, yönetim kadrolarını küresel dengelere uyumlaştırma mücadelesi vermiştir ve şimdi bu seçimle mücadelenin devamı, yine Nazarbayev’e milli politikalarda kendisine mutlaka danışılarak ve mevcut yetkilerini kullanmasıyla, sağlanacaktır. Bu sebeple Kazakistan halkı, Nursultan Nazarbayev’in istifasına hiçbir negatif tepki vermemiştir. Halkın Nazarbayev’e güveni ve inancı hâlâ üst düzeydedir. O, her zaman kurucu lider olarak toplum hafızasında yerini alacaktır.
Nazarbayev’den sonra cumhurbaşkanlığı görevi devri için yapılacak seçimde en güçlü aday olarak Nur Otan Partisi’nden Kasım Jomart Tokayev bulunmaktadır. Şu an geçici cumhurbaşkanlığı görevini de sürdüren Tokayev’in, gerek ülkesinin geçmişinde yaşanan süreçlere bağlı aile yapısı gerekse iyi bir eğitim temeliyle beraber önemli kariyer geçmişi adaylar arasında öne çıkmasını sağlamaktadır.
Tanınmış bir Türk diplomat ve siyasetçi kimliğiyle Kasım Jomart Tokayev, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB) döneminde diplomatik görevlerde bulunmuştur. SSCB’nin dağılmasından ve Kazakistan’ın bağımsızlığını kazanmasından sonra Kazakistan Cumhuriyeti Dışişleri Bakan Yardımcılığı, Dışişleri Bakanı Birinci Yardımcılığı yapmıştır. 1994 yılından itibaren, 1999-2002 yılları arasında Dışişleri Bakanlığı görevine ara vermiş, Kazakistan Cumhuriyeti Başbakanlığı görevini icra etmiştir. 2007 yılına kadar toplamda 10 yıl sürdürdüğü Dışişleri Bakanlığı görevinin ardından 2011’e dek Kazakistan Cumhuriyeti Senato Başkanı olmuştur. Tüm bu görevlerinden sonra diplomasiye dönen Tokayev, Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Yardımcılığı, Cenevre Ofisi Genel Müdürlüğü gibi önemli görevlerde bulunmuştur. 2013 yılı ikinci yarısından 2019 yılının mart ayına kadar Kazakistan Cumhuriyeti Parlamentosu Senatosu Başkanlığı görevine devam etmiştir.
Tokayev Rusya, Çin, ABD, Türkiye ve Avrupa’yı iyi tanıyan bir diplomat olarak tüm üst düzey idari görevleri ile tecrübeleriyle beraber, Nazarbayev’in birbirinden bağımsız yürüttüğü ülkeler arası ilişkileri ve Kazakistan yönetimini aynı doğrultuda, ülkesini dengeli ve istikrarlı olarak ileri seviyeye taşıyacak şekilde, 21. yüzyıl misyonu ve şuuru içersinde, milli mücadelesini sürdürecek yapıya sahip halkın benimseyeceği, kabul edeceği bir cumhurbaşkanı adaylığını temsil etmektedir.
Kazakistan, küreselde gerek dengeleyici gerekse karar alıcı rolüyle önemli konumunu sürdürürken, Türkiye ile ilişkilerinde ise aktif etkileşimlerinin daha da artacağı kesindir. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın önerisiyle “Türk Konseyi Ömür Boyu Onursal Başkanı” ilan edilen Kazakistan Cumhuriyeti Kurucu Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev, kendi isteğiyle cumhurbaşkanlığı görevinden istifa ederek yeni nesil liderlerinin gelmesine öncülüğünden ötürü bir kez daha haklı “ilbaşı-elbasi” unvanı ile “ulusun lideri” statüsünü taşımış ve taşımaya da devam edecektir.
