Dr. Elnur PAŞA
Türk dünyasının birliği yolunda kurulan teşkilatımız: Türk Konseyi (Keneşi)
• Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi, her geçen gün geleceğe umutlarımızı arttırmaktadır. 31 Mart tarihinde küresel pandemiden dolayı çevrim içi düzenlenen Türk Konseyi Devlet Başkanları Zirvesi, Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev’in başkanlığında gerçekleşti.
Toplantıya Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Kırgızistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Sadır Japarov, Özbekistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev, Türkmenistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Gurbangulu Berdimuhammedov, Macaristan Başbakanı Viktor Orban, Türk Konseyi Genel Sekreteri Bağdad Amreyev ve Kazakistan Cumhuriyeti’nin ilk Cumhurbaşkanı ve Türk Konseyi’nin Onursal Başkanı Nursultan Nazarbayev katıldı ve bir sonuç bildirgesi yayımlandı.
Düzenlenen ‘Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi Türkistan Gayriresmi Zirvesi Bildirisi’ne Türkmenistan ve Macaristan gözlemci ülke olarak katıldı. Konsey toplantısında dikkat çeken birçok husus vardı. Her cumhurbaşkanının konuşması ve teklifleri Türk dünyasının geleceği açısından önemli mesajlar içermekteydi. Özellikle Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın düşman işgalinden kurtulan Şuşa’yı ziyaret edeceği haberi ve Türk Konseyi’nin ismine olan kısmi değişiklik teklifi sevindirici kararlardandır. “Bundan böyle Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi Türk Konseyi olarak anılacaktır” fikri zirveye damgasını vurdu.
31 Mart 1918 yılında Güney ve Kuzey Azerbaycan’da Ermeniler tarafından yapılan soykırımda vefat edenleri de anan Erdoğan, Hocalı soykırımını da hatırlattı: “Tüm Azerbaycanlı kardeşlerimi Dağlık Karabağ’daki zaferleri için tebrik ediyorum. 44 gün süren destansı mücadele sonrasında 30 yıllık işgal son bulmuştur. Kolay değil. Her şeyden önce Dağlık Karabağ bölgesinde 67 camiden 63’ü yıkılmış, kiliseler de tarumar edilmiştir. 1918’de Azerbaycanlı kardeşlerimizin uğradıkları katliamın anıldığı gündür. Hiçbir zaman bizler Hocalı katliamını bir kenara koyamayız.”
Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev, Karabağ savaşı sürecine ve verilen desteklere değinerek yeni projelerle Türk dünyasının birleştirilmesi yolunda fırsatların doğduğunun altını çizdi: “Bir zamanlar Zengezur’un Azerbaycan’dan koparılarak Ermenistan’a birleştirilmesi Türk dünyasını coğrafi olarak parçalamıştı. Haritaya bakarsak, sanki vücudumuza hançer saplanmış, Türk dünyası parçalanmıştır. Tarihi Azerbaycan toprağı olan Zengezur şimdi Türk dünyasının birleştiricisi rolünü oynayacak. Çünkü Zengezur’dan geçen ulaşım, iletişim ve altyapı projeleri tüm Türk dünyasını birleştirecek.”
Sonuç bildirgesinin diğer önemli kararlarından biri de Türkistan’ın manevi başkent seçilmesi ve diğer kadim şehirlerimize de bu statünün verilmesi geleneği yer almaktadır.
Çevrim içi olarak Azerbaycan, Kazak, Kırgız, Türkçe ve Özbek dillerinde kabul edilen bildiride, alınan diğer kararlar ise aşağıdaki şekildedir:
• “Türkistan şehri, Türk dünyasının manevi başkentlerinden biri olarak ilan edildi. Türk dünyasının diğer seçkin kadim şehirlerine gelecekte rotasyon usulü temelinde benzer statünün verilebileceği konusunda mutabık kalındı ve Sekretarya’ya Türkiye’de yapılacak 8. Türk Konseyi Zirvesi öncesinde Dışişleri Bakanları Konseyi’nde (DBK) kabul edilmek üzere üye ülkelerle birlikte bu konuda bir yönetmelik hazırlama talimatı verildi.
• Kazakistan Cumhuriyeti’nin Birinci Cumhurbaşkanı, Elbaşı ve Türk Konseyi’nin Onursal Başkanı Ekselansları Sayın Nursultan Nazarbayev’in Türk Konseyi’nin isminin değiştirilmesi girişimini desteklenerek, Dışişleri Bakanlarına ve Sekretarya’ya, 2021 sonbaharında Türkiye Cumhuriyeti’nde düzenlenmesi öngörülen 8. Zirvede alınabilecek bu karara temel teşkil edecek belgeleri hazırlama talimatı verildi.
• ‘Türk Dünyası Vizyonu-2040’ ve ‘Türk Konseyi 2020-2025 Stratejisi’ belgelerinin ilk taslaklarını hazırlamasından dolayı Sekreterya’yı takdir edilerek, üye devletlerin ilgili makamlarına, Türkiye’de yapılacak müteakip zirvede, ulusal uygulamalarına uygun olarak muhtemelen onaylanmak üzere Sekretarya ile birlikte çalışarak anılan belgeleri hazırlama talimatı verildi.”
• Çatışmalardan etkilenen bölgelerin yeniden ihyası, inşası ve entegrasyonu çabalarında Azerbaycan hükümetiyle ve halkıyla dayanışmaların ifade edildiği bildiride, birbirlerinin egemenliğini, toprak bütünlüğünü ve uluslararası kabul görmüş sınırlarının değişmezliğini karşılıklı olarak tanıma ve saygı gösterme temelinde Ermenistan ile Azerbaycan arasındaki ilişkilerin normalleşmesi desteklendiği belirtildi.
• Türk Konseyi’nin, daha iddialı ve ulaşılabilir hedefler belirlemesine, özellikle ulaştırma, gümrük, enerji ve altyapı alanlarında stratejik öneme sahip bölgesel projeler gerçekleştirmesine ve bunları etkin şekilde uygulamasına olanak sağlamak için ekonomik şartların önemi vurgulandı.
• “Türk dünyasının edebiyat, sanat, sosyo-ekonomik, ilim ve kültürel hayatının gelişmesine büyük katkı sağlayan ünlü şair ve devlet adamı Ali Şir Nevai’nin Türk halkları nazarındaki büyük değerine işaretle ve doğumunun 580. yıl dönümünün bu yıl kutlanması münasebetiyle Türk Konseyi Uluslararası Ali Şir Nevai Ödülü tesis edilmesinde mutabık kalındı.
• Üye devletlerin ilgili kurumlarına, Türk dünyasının edebiyat, sanat, bilim ve kültürünün gelişimine önemli katkılar yapmış olan seçkin şair, filozof ve devlet adamlarından Yusuf Balasagun’un doğumunun 1005. yıl dönümünü, Nizami Gencevi’nin doğumunun 880. yıl dönümünü, Yunus Emre ve Türkçe yılını, Ali Şir Nevai’nin doğumunun 580. yıl dönümünü, Cambıl Cabayev’in doğumunun 175. yıl dönümünü ve Alihan Bökeyhan’ın doğumunun 155. yıl dönümünü ve Hüseyin Karasayev’in doğumunun 120. yıl dönümünü kutlama faaliyetlerinin Türk İşbirliği Örgütleriyle eş güdüm içinde düzenlenmesi talimatı verildi.”
