Jeopolitik konumu itibarıyla Güney Kafkasya, Orta Asya ile Avrupa arasında bir köprü görevi görmektedir. Ayrıca bölge ülkelerinin zengin enerji kaynaklarına sahip olması ve enerji transferi için gereken hatların bu bölgeden geçmesi sebebiyle bu konu, Batı’nın gündeminde yer almaya başlamıştır. Hem jeostratejik hem de jeopolitik öneme sahip olan Güney Kafkasya, küresel ve bölgesel güçlerin rekabet alanı olmakla birlikte İkinci Karabağ Savaşı sonrasında bölgesel dengeler ve dinamikler açısından istikrarlı bir coğrafya haline de gelmiştir.
Bilindiği gibi, Ermenistan’ın uluslararası hukuka aykırı bir şekilde gerçekleştirdiği 30 yıllık Karabağ’ın işgali, İkinci Karabağ Savaşı’yla sona ermiştir. Bunun sonucunda Güney Kafkasya’ya dair politikalar yeniden ele alınmaya başlanmıştır. Anlaşma kapsamında ön plana çıkan noktalar Azerbaycan’ın zafer elde etmesi ve bölgeye beş yıllık süreyle yerleştirilen Rus barış gücünün varlığıdır. Ayrıca ateşkes sayesinde taraflar arasındaki ilişkilerin normalleşmesi ve güvenliğin sağlanması amacıyla müzakerelere de başlanmıştır. Fakat Ermenistan, sahada aldığı yenilginin kayıplarını masada dengeleyebilmek maksadıyla birtakım eylemlerde bulunmaktadır.
Ermenistan’ın bölgede gerçekleştirdiği sınır ihlallerinin ve silahlı saldırıların yanı sıra 2022 yılının Aralık ayında Azerbaycan topraklarındaki madenleri yasadışı şekilde işletmesi de Bakü’de rahatsızlık yaratmıştır. Azerbaycan’ın Karabağ’daki madenlerin Ermenistan tarafından yasadışı biçimde kullandığını açıklaması üzerine, Azerbaycanlı çevreci aktivistler Laçın Koridoru’nda eylemlere başlamıştır.[1]
Erivan yönetimi ise Laçın Koridoru’nun kapatılmasıyla giriş-çıkışların yasaklandığını, bölgeye erzak girişinin olmadığını ve gönderilen gazın kesildiğini öne sürmüş ve bu bağlamda insanların açlığa ve soğuğa mahkûm edildiğini iddia etmiştir. Özetle Ermenistan, söz konusu protesto gösterilerini bahane ederek bölgedeki Ermeni vatandaşların “insani kriz” yaşadığını dile getirmiştir.
Bunlara ek olarak Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan’ın kabine toplantısında Karabağ’a çok uluslu ek barış gücü gönderilmesi konusunda Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Konseyi’nde (BMGK) tartışma başlatacağını duyurması da dikkat çekici bir gelişmedir.[2] Ermenistan’ın uluslararası heyete çağrıda bulunması, Rus barış gücünün kontrolünde olan bölgede Rusya’nın görevini yerine getirmediği konusunda şikayetçi olduğunu göstermektedir. Ermenistan bu çağrıyı yaparak uluslararası kamuoyunun dikkatini bölgeye çekmeye çalıştığı ifade edilebilir. Bölgede yaşanan gelişmeler sonucunda BM çatışmaların tüm Kafkasya bölgesini etkileyebileceğini söylerken;[3] ABD, yaşananlardan dolayı bölge için kaygılandığını duyurmuştur.[4]
Konuyu uluslararası basına taşıyarak kendi lehine kamuoyu oluşturmak isteyen Ermenistan, Azerbaycan’ın barışçıl tutumunu, anlaşmadan doğan haklarını ve saygınlığını zedelemek istemektedir. Küresel düzeyde önemli sivil toplum kuruluşlarından (STK) Uluslararası Af Örgütü ile İnsan Hakları İzleme Örgütü’nün de konuyla ilgili yorum yapması ve rapor sunması oldukça önemlidir. Bilhassa Uluslararası Af Örgütü’nün Azerbaycan’ın Laçın Koridoru’ndaki ablukayı sona erdirmesine dönük çağrıda bulunması,[5] Bakü’nün üzerinde baskı oluşturma amacı taşımaktadır. Kuşkusuz bu durum, Avrupa ile Azerbaycan arasındaki ilişkilere zarar vermektedir.
Bu noktada belirtmek gerekir ki; Azerbaycan, uluslararası hukuka uygun hareket ettiğini, Laçın’ın Azerbaycan toprağı olduğunu ve devletin bölgede denetim yapma hakkının bulunduğunu savunmaktadır. Esasen Bakü yönetimi, Laçın’ı kapatmamış; ancak mühimmat geçişine de izin vermemiştir.[6] Ayrıca Azerbaycan Dışişleri Bakanı Ceyhun Bayramov, Ermenilerin abluka altına alındığı ve insani kriz yaşandığı şeklindeki iddialarının asılsız olduğunu söylemiştir.[7] Bunun en büyük delili de Rus barış güçlerine ve Uluslararası Kızılhaç Örgütü’ne ait araçların yoldan rahatça geçmesidir. Haliyle Erivan’ın iddiaları gerçeği yansıtmamaktadır.
Laçın Koridoru’nda yaşanan gerginlik, ilk aşamada bölgedeki madenlerin yasadışı işletilmesi, bunun ticaretinin yapılması ve çevreye verilen zararın incelenmesiyle ortaya çıksa da kısa sürede uluslararası bir mesele haline gelmiştir. Net bir şekilde görülmektedir ki; Ermenistan, Laçın Koridoru mevzusunu “insani kriz” varmış gibi göstererek Avrupa’nın ve ABD’nin dikkatini çekmeye ve desteğini kazanmaya çalışmaktadır. Çünkü bu sayede Ermenistan, bölgedeki yasadışı maden faaliyetlerini gölgelemiş olacaktır. Nitekim Erivan’ın bu konuda kısmen de olsa başarılı olduğunu söylenebilir. Rusya ise Azerbaycan ile Ermenistan arasındaki gerginliğin tırmanmasından rahatsızdır. Sonuç olarak bölgede barışın ve huzurun sağlanmasının önündeki engellerin hala devam ettiği anlaşılmaktadır. Laçın Koridoru da bunun en somut ve güncel örneklerinden biridir.
[1] “Azerbaijani Activists Protest Carrying of Weapons Through Lachin Corridor”, Hürriyet Daily News, https://www.hurriyetdailynews.com/azerbaijani-activists-protest-carrying-of-weapons-through-lachin-corridor-180167, (Erişim Tarihi: 20.01.2023).
[2] “Ermenistan, Karabağ’da Gıda Sıkıntısı Nedeniyle Azerbaycan ve Rusya’yı Suçladı”, Euronews, https://tr.euronews.com/2022/12/22/ermenistan-karabagda-gida-sikintisi-nedeniyle-azerbaycan-ve-rusyayi-sucladi, (Erişim Tarihi: 21.01.2023).
[3] “Laçın Yolu Protestoları: BM Yetkilisi, Dağlık Karabağ’da Olası Yeni Çatışmalara Karşı Uyardı”, Euronews, https://tr.euronews.com/2022/12/21/lacin-yolu-protestolari-bm-yetkilisi-daglik-karabagda-olasi-yeni-catismalara-karsi-uyardi, (Erişim Tarihi: 21.01.2023).
[4] “Ermenistan ve Azerbaycan Arasındaki Gerginlik Giderek Tırmanıyor”, Kamu Gündemi, https://www.kamugundemi.com/gundem/ermenistan-ve-azerbaycan-arasindaki-gerginlik-giderek-tirmaniyor-32194, (Erişim Tarihi: 21.01.2023).
[5] “Amnesty International: Azerbaijan Must End Blockade of Lachin Corridor”, Newsfeed, https://news.am/eng/news/739129.html, (Erişim Tarihi: 20.01.2023).
[6] “Джейхун Байрамов: Перевозка боеприпасов по Лачинской дороге недопустима”, Azertac, https://azertag.az/ru/xeber/Dzheihun_Bairamov_Perevozka_boepripasov_po_Lachinskoi_doroge_nedopustima-2453369,(Erişim Tarihi: 20.01.2023).
[7] “Azerbaycan, Ermeni Nüfusunun Yaşadığı Bölgeye Doğalgaz Tedarikinin Durdurulduğu İddialarını Yalanladı”, TRT Avaz, https://www.trtavaz.com.tr/haber/tur/avrasyadan/azerbaycan-ermeni-nufusunun-yasadigi-bolgeye-dogal-gaz-tedarikinin-durduruldugu/639b5fa201a30a3bf42d3532, (Erişim Tarihi: 20.01.2023).
Göksu ÇANA
Göksu Çana, 2018 yılında TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Siyaset Bilimi Bölümü’nden mezun olmuştur. 2022 yılında İtalya’daki Padova Üniversitesi İnsan Hakları ve Çok-Düzeyli Yönetişim Bölümü’nde yüksek lisans eğitimini tamamlayan Çana, halihazırda ANKASAM’ın çalışmalarına katkı sağlamaktadır. Çana’nın başlıca ilgili alanları; göç ve uluslararası güvenliktir. Çana iyi derecede İngilizce bilmesinin yanı sıra İspanyolca da öğrenmektedir.
