Özbekistan’ın uluslararası alandaki açık ve pragmatik dış politika faaliyetlerinin sonuçlarını, Özbekistan Dünya Haber Ajansından Şuhrat Umirov kaleme aldı.
2022-2026 Yeni Özbekistan Kalkınma Stratejisinde ülkemizin uluslararası ilişkilerde eşit bir özne olarak rolünün arttırılmasının özel bir hedef olarak tanımlandığı bilinmektedir. Bu program belgeye dayanarak, Özbekistan sürekli olarak ulusal çıkarlarına dayalı açık, karşılıklı yarar sağlayan ve pragmatik bir dış politika uygulamaktadır.
Özbekistan’ın ortak ülkeler ve uluslararası kuruluşlarla bölgesel ve küresel konularda dengeli, kalıcı diyaloğunun, ikili ve çok taraflı toplantılarının önemli sonuçları dünya kapsamında tanınmaktadır.
Özbekistan, son dönemlerde, başta komşu ülkeler olmak üzere, dış ülkelerle dostane ve karşılıklı yarara dayalı ilişkiler geliştirme konusunda dış politika alanında önemli sonuçlar elde etmiştir. Ülkemiz tarihte ilk kez BM İnsan Hakları Konseyi’ne üye olarak seçilmiştir. Özbekistan liderinin Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nun en üst platformundan ortaya koyduğu küresel ve bölgesel girişimler, dünya toplumu tarafından her zaman büyük ilgiyle destekleniyor.
Kapsamlı işbirliğini stratejik düzeye taşımak için dünyanın önde gelen ülkeleri ile genişletilmiş ortaklık ve işbirliği konusunda anlaşmalar imzalanıyor. Bunun pek çok örneği arasında ülkemiz liderinin bu yılın Mayıs ayındaki uluslararası faaliyetlerine bir göz atmak yeterlidir.
Geçen ayın başında Shavkat Mirziyoyev’in iki günlük Almanya ziyareti sonucunda ekonomi, ticaret, finans, eğitim, bilim ve yenilik alanlarında hükümetler ve kurumlar arası toplam 16 belge imzalandı. Aynı zamanda, 18 Mayıs’ta, Özbekistan liderinin Çin’e yaptığı devlet ziyareti çerçevesinde iki ülke liderleri ortak bir açıklama kabul etti. Özbekistan Cumhuriyeti ile Çin Halk Cumhuriyeti arasında 2023-2027 dönemi için kapsamlı stratejik ortaklık geliştirme programı kabul ettiği ve bu ziyaret çerçevesinde, iki ülke arasındaki kapsamlı stratejik ortaklık ilişkilerinin daha da güçlendirilmesini ve pratik işbirliğinin genişletilmesini öngören ve yukarıdaki görüşü teyit eden toplam 41 belge imzalanmıştır.
Ya da Cumhurbaşkanımızın son dönemde İtalya ve İran’a yaptığı resmi ziyaretler, Singapur Devlet Başkanı Halime Yaqub ve Katar Emiri Şeyh Tamim bin Hamad Al Thani’nin ülkemize yaptıkları resmi ziyaretlerin sonuları bunun örnekleridir. Bunun gibi birçok benzer argüman ve örnek verilebilir.
Yeni Özbekistan’ın özelliği olan yeni aşamanın bir diğer önemli yönü, rasyonel bir iç ve dış politikanın birleşimidir. Tüm dünyanın kabul ettiği üzere Orta Asya devletlerinin Özbekistan’ın dış politikasında en yüksek öncelik olarak ilan edilmesi önemli bir jeopolitik süreç olarak büyük önem kazandı.
Orta Asya’da güvenlik, ticaret-ekonomi, su, enerji, ulaşım ve kültürel-insani alanlarda yakın işbirliği bugün daha yüksek bir kalite düzeyine yükseliyor. Özbekistan’ın dışa açıklık politikası sayesinde ortaya çıkan yeni bölge politikası, bir yandan bölge devletleri arasındaki iç politikasının devamı niteliğinde, öte yandan ise dünyanın önde gelen ülkeleriyle yeni bir pozitif ilişkiler düzeyi ile açıklanan yeni bir bölgesel gerçekliğin oluşmasına yol açtı.
Özbekistan bugün dünya siyasetinin merkezlerinden biri sayılır. Özbekistan, Şanghay İşbirliği Örgütü ve Türk Devletleri Teşkilatı zirvelerinin yanı sıra onlarca üst düzey uluslararası konferansa ev sahipliği yaptı. Bütün bunlar şüphesiz Özbekistan’ın uluslararası prestijinin arttığının göstergesidir. Özbekistan’ın hızla büyüyen bilgi teknolojisi, turizm, eğitim ve tıp alanlarında bölgesel bir merkez olarak kabul edilmesi, hiç şüphesiz dışa açıklık politikasının önemli sonuçlarından biridir.
Özbekistan’ın BM kurum ve kuruluşları, küresel ve bölgesel ekonomik, mali ve insani kuruluşlar nezdindeki faaliyetlerinin kapsamı da genişlemektedir. Cumhuriyetimizin uluslararası finans kuruluşları, Avrupa ülkeleri ve Avrupa Birliği (AB) kurumları ile ticari-ekonomi, su, enerji, ulaşım ve kültürel-insani alanlarda ilişkilerini geliştirmeye yönelik işbirliği biçimleri desteklenmektedir. Uluslararası Para Fonu, Dünya Bankası, AİKB ve diğer uluslararası finans kuruluşları, yeni Özbekistan’daki geri dönüşü olmayan reform programlarına büyük önem veriyor.
Özbekistan’ın Avrupa Birliği ile işbirliğinden bahsederken, ülkenin açık ve pragmatik dış politikası nedeniyle AB ile her düzeydeki diyaloğun önemli ölçüde daha aktif hale geldiğini belirtmek gerekir.
Avrupa Birliği ile ticaret hacmi, “GSP+” prosedürü nedeniyle bu yılın başından bu yana yaklaşık %70 arttı. Avrupa’nın önde gelen şirketleri ve bankaları ile yüksek teknoloji üretimi ve yeni istihdam yaratılması için gelecek vaat eden projelerin portföyü 20 milyar avronun üzerindedir.
İnsani yardım alanında, Paris’teki Louvre ve Berlin’deki Yeni Müze ile işbirliği içinde iki benzersiz proje hayata geçirildi. Bölgemizin zengin kültürel ve tarihi mirası ilk kez bu sanat merkezlerinde geniş çapta sergilendi. Avrupalı ortakların Özbekistan’ın ulusal kalkınma programlarını ve geri dönüşü olmayan reformlar stratejisini bundan sonra da desteklemeye devam edeceklerine şüphe yok.
Nitekim altı yıl önce başlayan sıkı reformlar sonucunda Özbekistan’ın imajı tamamen değişti. Yeni Özbekistan’da istikrarlı şekilde sürdürülen makul açıklık politikası, uluslararası düzeydeki faaliyetleri de dahil olmak üzere ülke hayatının her alanında önemli sonuçlar vermektedir. Özbekistan, geleneksel ortaklarıyla ilişkilerin daha da geliştirilmesine öncelik vererek, dış ilişkiler coğrafyasını genişleterek ekonomik diplomasiyi giderek güçlendiriyor.
Bu fikirlerin kanıtı olarak bazı örnekler vermeden önce, Özbekistan’da serbest piyasa mekanizmalarının uygulamaya konması, sağlıklı rekabetin ve özel mülkiyetin dokunulmazlığının sağlanması, girişimciliğin desteklenmesi, etkin bir kamu yönetimi sisteminin getirilmesinde tutarlı reformlar ve amaçlanan diğer olumlu değişiklikler, iş yapmada maksimum kolaylık yaratma konusunda dünyada kabul görmüş olduğu vurgulanmalıdır.
Açık ve pragmatik dış politika sayesinde, yani Özbekistan’daki kapsamlı olumlu değişimler ve uluslararası arenadaki kararlı çabalar sonucunda dünya kamuoyunda Özbekistan’a olan ilgi ve güven artmakla birlikte Özbekistan’ın prestiji ve saygınlığı uluslararası endekslerde gün geçtikçe yükselmektedir.
Özbekistan’da ekonominin daha da serbestleştirilmesi, iş dünyasının önünün açılması, hukukun üstünlüğünün güçlendirilmesi ve bu konudaki yasal güvenceler istikrarlı bir şekilde devam etmektedir. Para sisteminin serbestleştirilmesi, dış pazarlara erişim engellerinin kaldırılması, 7.000’den fazla hammadde ve mal üzerindeki gümrük vergilerinin kaldırılması sonucunda dış ticaret cirosu iki katına çıktı.
Aynı zamanda vergi yükünün yaklaşık 2 katına azalması, vergi idaresinin basitleştirilmesi ve bölgemizde en cazip mali sistemin Özbekistan’da oluşturulmuş olması uluslararası kuruluşlar tarafından tanınmaktadır.
Özbekistan’da yaşamda istikrarlı şekilde uygulanan reformlara olan güvenin artması nedeniyle, yıllık yabancı yatırım hacmi 2017 yılına göre 3 kat arttı. Dünya pazarlarına girebilmek için Özbekistan’ın Dünya Ticaret Örgütü’ne katılma süreci hızlanıyor.
Bir diğer önemli husus ise Özbekistan’da reformlar çerçevesinde kapsamlı bir yatırımcılarla çalışma sistemi getirilmiştir. Cumhurbaşkanlığı bünyesindeki Yabancı Yatırımcılar Kurulu, yatırımcıların sorunlarının süratle çözüme kavuşturulması ve devlet başkanı ile doğrudan iletişim kurulması amacıyla çalışmalara başladı. İş adamlarının haklarının korunması güçlendirildi. Yabancı yatırımcıların Özbekistan’da gayrimenkul satın alma, gelip gitme ve Özbekistan’da yaşama koşulları büyük ölçüde basitleştirildi.
İstatistik kurumuna göre Özbekistan’ın 2023 Ocak-Mayıs dış ticaret cirosu 25,8 milyar ABD doları olarak gerçekleşti. Bu rakam 2022 yılının aynı dönemine göre 5,2 milyar doları veya %25.4 artmıştır. Özbekistan’ın dış ticaret ciro hacminde ise ihracat 10,5 milyar. ABD doları ve ithalat 15,3 milyar. ABD doları olarak gerçek-leşti. Ocak-Mayıs 2023’te Özbekistan dünyanın 182 ülkesiyle ticari ilişki kurdu.
Buna benzer pek çok örnek var – ne yazık ki hepsini tek bir makalede ele almak mümkün değil.
Özbekistan Cumhurbaşkanı Shavkat Mirziyoyev’in bu yılın Mayıs ayında gerçekleştirilen Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası Yönetim Kurulu toplantısında yaptığı konuşmada belirttiği Özbekistan, seçtiği uzun vadeli açıklık ve sürdürülebilir kalkınma yolundan sapmadan ileriye doğru daha cesur adımlar atmaya devam edecektir. Devletimiz başkanının vurguladığı gibi, “Bugünün Özbekistan’ı dünün Özbekistan’ı değildir”.
