Yunanistan 2014’ten bu yana, o dönemde kabul edilen ve üye ülkelerin GSYİH’nin en az yüzde 2’sini savunmaya harcamalarını öngören NATO hedefini tutturdu. Bu yıl ise bu oran yüzde 3’ten fazla olacak. Uluslararası İlişkiler Uzmanı Doç. Dr. Orhan Karaoğlu, Yunanistan’ın silahlanma eğiliminin arkasında yatan sebepleri kaleme aldı.
Son yıllarda dünyada silahlanma yarışı gittikçe artıyor. Özellikle Orta Doğu ve Asya Pasifik’te silahlanmanın artışı dikkat çekiyor. Alman Dış İstihbarat Teşkilatı (BND) Başkanı Bruno Kahl, Avrupa’yı Rusya’dan doğrudan bir askeri tehdit konusunda uyararak “Rus silahlı kuvvetleri en geç bu 10 yılın sonunda NATO’ya saldırı gerçekleştirebilecek konumda olacak.” dedi.
Yunanistan 10 yıllık bir silahlanma programı planlıyor
Bu noktada, Yunan hükümeti de silahlı kuvvetleri için 10 yıllık bir silahlanma ve modernizasyon programı planlıyor. Yunanistan’ın bu programı planlamasındaki asıl amacı ordusunu “daha akıllı ve güçlü” hale getirmektir. Yunanistan’ın modernizasyon programında silahlı kuvvetler envanterine yeni fırkateynler, savaş uçakları, insansız hava araçları ve füzeler katmak var. Yunanistan Hava Kuvvetleri de mevcut envantere ilaveten yeni Rafale savaş uçakları ve F-35 hayalet jetleri satın alacak. Bu noktada Yunan ordusu, tarihinin en büyük satın alma programını hayata geçirmek istiyor. Ordu önümüzdeki 10 yıl içinde silahlı kuvvetlerini modernize etmek için 53 milyar avro harcamayı planlıyor. Bu, Yunanistan’ın 2024 yılındaki Gayrisafi Yurt İçi Hasılasının (GSYH) yüzde 23’üne tekabül ediyor.
Yunanistan uzun zamandır NATO içinde savunma harcamaları açısından önemli bir oyuncu olarak görülüyor. Ülke 2010’larda iflasın eşiğindeyken bile GSYH’nin yüzde 2’sinden fazlasını savunma ve orduya harcadı. Öyle ki Atina 2022’de savunma harcamasında yüzde 3,9’luk oranla askeri süper güç Amerika Birleşik Devletleri’ni bile geride bıraktı.
Yunanistan Başbakanı Kiryakos Miçotakis ve hükümeti ülkelerinin silahlı kuvvetlerini yeniden organize etmek ve modern silah sistemleriyle daha etkin hale getirmek istiyor. Savunma Bakanı Nikos Dendias bu hedef için planlarını açıkladı. Açıklamaya göre, Yunanistan’ın özellikle Türkiye ile kara sınırında ve Ege adalarında bulunan küçük askeri üsleri kapatılacak ve daha büyük olanlar ise güçlendirilecek.
Değişen öncelikler
Geçmişte Yunanistan’ın yüksek savunma harcamalarının nedeni esas olarak komşu NATO ortağı Türkiye’den algıladığı tehditten kaynaklandığı ifade ediliyordu. Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısı Yunanistan için de yeni bir tehdit durumu yarattı. Başbakan Miçotakis yıllardır Avrupa’nın savunması için daha fazla harcama yapması gerektiğini savunuyor. Bu görüş ABD’deki başkanlık seçimlerinin ardından daha da aciliyet kazandı. Zira, ABD’nin seçilmiş başkanı Donald Trump’ın Beyaz Saray’a dönmesiyle Washington’un gelecekte Avrupa’nın savunmasına ne kadar katkıda bulunacağı daha da belirsizleşti.
Öte yandan, Yunanistan şimdiye kadar silah sistemlerini ağırlıklı olarak ABD ve Fransa’dan tedarik ediyordu. Şimdi ise yerli savunma sanayi silahlanma programlarına daha yakından dahil olacak. Dendias parlamento komitesine yaptığı açıklamada, yerli gemi inşa sanayisinin silahlanma programından 6 ila 7 milyar avro değerinde sipariş bekleyebileceğini söyledi.
Yunanistan 2014’ten bu yana, o dönemde kabul edilen ve üye ülkelerin GSYİH’nin en az yüzde 2’sini savunmaya harcamalarını öngören NATO hedefini tutturdu. Bu yıl ise bu oran yüzde 3’ten fazla olacak.
Yunanistan neden şimdi silahlanıyor?
Miçotakis, Rusya-Ukrayna savaşından bu yana ortak bir Avrupa hava savunma sistemi kurulması çağrısında bulunuyor. Bu sistemin Avrupa Birliği’nin (AB) tüm hava sahasını düşman füzelerinden, insansız hava araçlarından (İHA) ve uçaklarından koruması öngörülüyor. Ancak AB içinde özellikle finansman yetersizliği nedeniyle henüz bir anlaşmaya varılamadı. Görünüşe göre Yunanistan artık diğer ortakları beklemek istemiyor ve İsrail ile işbirliği içinde kendi hava savunma sistemini kurmak istiyor. Söz konusu projede İsrail’in kendisini füze saldırılarından korumak için kullandığı “Demir Kubbe” model olarak alınacak ve Yunanistan sadece bu savunma sistemi için yaklaşık 2 milyar avro yatırım yapacak.
Yunanistan yönetiminin planladığı füze ve drone savunmasının öncelikle NATO ortağı Türkiye’ye yönelik olduğu, bununla birlikte Doğu Akdeniz’deki jeopolitik mücadele için de savunma planı yaptığı düşünülebilir. Ayrıca, Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısı ve Orta Doğu’daki savaş Yunanistan için yeni bir tehdit oluşturmuşa benziyor.
Nitekim Kathimerini gazetesinde Vasilis Nedos 10 Aralık 2024’te şu satırları yazdı: ”Türkiye’nin daha önce Libya’da, Kafkaslarda, Somali’de yaptığı gibi Suriye meselesinde hareket etme tarzı belki de Yunanistan’da -kısa olması nedeniyle- derin devlet dediğimiz şeyin farkındalığına sahip olan kişileri endişelendirmesi gerekir. Bu tartışmanın bir yönü operasyonel detayları ve gizli teşkilatların faaliyetleriyle bağlantılı olan meseleleri ilgilendiriyor. Ancak doğası gereği, jeopolitik satranç tahtasındaki açık hamleler haricinde, bu boyutunu bir bütün olarak analiz etmek zordur.”
Ta Nea gazetesinden Athanasios Platias’ın 13 Eylül 2024’te silahlanmaya dair yaptığı yorumlar da dikkat çekici: ”Ankara ile temelsiz yakınlaşmanın oluşturduğu yanılsamaların bir maliyeti oldu. Yunanistan rahatlayarak silahlanma programını ihmal etti, Türkiye ise çılgınca bir silahlanma yarışına girdi. Bu, güçler oranını Yunanistan’ın aleyhine değiştirdi ve her gün gördüğümüz gibi Türk iddialarını her tür sınırı aşacak şekilde cesaretlendirdi. Yunanistan savunma hazırlıklarına ve caydırıcı gücünün güçlendirilmesine yatırım yapmadığı takdirde sürekli “geri çekilme veya savaş” ikilemiyle karşı karşıya kalacak ve Türkiye’nin aşırı bir talebine karşı geri çekilemeyeceği bir zamanda, trajik sonuçlu savaşa karışacak. ”Si vis pacem, para bellum”, yani eğer barış istiyorsanız savaşa hazırlanın.”
Bu yorumlardan anlaşılan o ki Türkiye’nin son yıllardaki jeopolitik hamleleri de Atina’yı endişelendirmişe benziyor.
Parlamentoda silahlanma konusunda fikir birliği mevcut
Yunanistan’ın kesin olarak sipariş ettiği savunma teçhizatı bile 2030’a kadar 12,8 milyar avroya mal olacak. Bunlar arasında Fransız Belharra sınıfı fırkateynler, F-35 jetler, İHA’lar, saldırı helikopterleri ve hava savunma sistemleri yer alıyor. Maliye Bakanı Kostis Hatzidakis Atina’nın bütçesinin 2024’ün ilk 11 ayında 4,38 milyar avro fazla verdiğini açıkladı. Bu rakam bütçede planlanandan 2,1 milyar avrodan daha fazla. AB Komisyonu gelecek yıl Yunanistan’ın bütçe açığının GSYİH’nın yüzde 0,1’i kadar olacağını öngörüyor.
Atina hükümeti silahlanma planları konusunda parlamentoda geniş bir fikir birliğine güveniyor. 2025 bütçesi için aralık ayında yapılan oylamada hazırlanan teklif muhalefetin 139 oyuna karşılık iktidar partisinin 159 oyla kabul edilirken; 7 gruptan 258 milletvekili savunma bütçesi lehine oy kullandı. Muhalefet partisi Radikal Sol İttifakı’nın (SYRIZA) lideri Sokratis Famellos, “Mevcut durumun ve bununla birlikte gelen sorumluluğun tamamen farkındayız.” dedi. Başbakan Miçotakis, muhalefetin savunma bütçesine verdiği desteği memnuniyetle karşıladı: “Yunanistan, uluslararası istikrarsızlık ortamında istikrar ve büyüme için kendi yol haritasını çiziyor.” dedi.
Miçotakis uzun süredir Avrupa’nın savunmasına daha fazla harcama yapması ve birlikte daha yakın çalışması gerektiği konusunda uyarıyordu. Trump’ın yakında Beyaz Saray’a dönmesiyle bu talep daha da acil hale geldi. Ayrıca Yunanistan, Almanya’nın başlattığı Avrupa Gökyüzü Kalkanı Girişimi (ESSI) hava savunma sistemine katılan 21 ülkeden biridir. Ancak Atina’da hükümet çevrelerinde programın çok yavaş ilerlediği yönünde eleştiriler var.
Görünen o ki Yunanistan küresel ve bölgesel alandaki jeopolitik gelişmelerden bir hayli tedirgin olmuşa benziyor. Bu noktada, silahlanma çalışmalarını daha da hızlandırıyor. Türkiye’nin dikkati son zamanlarda Suriye’deyken, Batı’daki komşumuz Yunanistan’ın silahlanma çabası da dikkatlerden kaçmamalı.
Doç. Dr. Orhan Karaoğlu
Uluslararası İlişkiler Uzmanı
