Azerbaycan’ın 2020 yılında kazandığı İkinci Karabağ Savaşı’nın ardından uluslararası kamuoyunda tartışılmaya başlanan Zengezur Koridoru; Türkiye ve Azerbaycan’ı kara yoluyla birleştiren ve sahip olduğu büyük potansiyel ile öne çıkan bir konu.
Ekonomik, politik ve jeostratejik olarak dikkatleri üzerine çeken Zengezur bölgesinde kurulacak olan koridor, iki ülke tarafından memnuniyetle karşılanırken, bu koridora karşı çıkan ülkeler de bulunuyor.
Peki nedir bu Zengezur Koridoru? Türkiye, Azerbaycan ve Türk Devletleri Teşkilatına (TDT) ne tür kazanımlar sağlayacak? Hangi ülkeler bu koridorun kurulmasından kaçınıyor? Tüm bu soruları Bayburt Üniversitesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ramin Sadık, Kırım Haber Ajansından(QHA) Dilara Dilşah Kaya’ya yanıtladı.
ZENGEZUR TÜRKSÜZLEŞTİRİLME POLİTİKASINA MARUZ KALDI
Doç. Dr. Ramin Sadık; Zengezur’un Kasım 1920’de Sovyetler Birliği yönetimi tarafından Azerbaycan’dan alınarak Ermenistan’a verilen ve bugün Nahçıvan ile Azerbaycan arasında yer alan, Ermenistan’ın ise “Sünik” olarak adlandırdığı bir bölge olduğunu belirtti.
Sovyetler Birliği döneminde Zengezur bölgesinde genelde Azerbaycan Türklerinin yaşadığını kaydeden Doç. Dr. Sadık, bölgenin Azerbaycan Türklerinin tarihî toprakları olduğunun altını çizdi. Ancak Ermenilerin 1987 yılının sonlarına doğru bu bölgede yaşayan Türklere karşı zulüm uyguladığını belirten uzman, Türklere ait köylerin Ermeniler tarafından ele geçirildiğini ve bu nedenle de Zengezur’da bugün Türk nüfusunun bulunmadığını kaydetti.
NEDİR BU ZENGEZUR MESELESİ?
Zengezur meselesinin İkinci Karabağ Savaşı’ndan sonra en çok konuşulan konulardan biri olduğunu kaydeden Sadık, konuyu şu ifadelerle açıkladı:
İkinci Karabağ Savaşı’nı sona erdiren, 10 Kasım 2020 yılında Rusya arabuluculuğunda imzalanmış anlaşma metninin son maddesinde; Ermenistan’ın, Azerbaycan’ın batı bölgeleriyle Nahçıvan’a geçişi sağlayacak bir bağlantı tahsis edeceği hususu yer alıyordu. Ancak aradan 4 yıldan fazla geçmesine rağmen Ermenistan o bağlantıyı sağlamıyor. Birincisi Ermenistan, Azerbaycan tarafından dile getirilen ‘Koridor’ kelimesini kabul etmiyor. İkincisi ise Ermenistan, anlaşma metninin hükmünün kalmadığını öne sürüyor. Son ve üçüncü olarak Ermenistan, vereceği bağlantı noktasında anlaşma metninde belirtildiği gibi Rus güçlerinin değil, kendi sınır görevlilerinin bulunmasını şart koşuyor. Ve bağlantı açılırsa geçecek yüklerin ve araçların kontrolünü arzu ediyor.
KORİDOR REKABETİNDE OYUN KURUCU ÜLKE: AZERBAYCAN
Azerbaycan’ın Zengezur Koridoru’nu açmakta ısrarcı olduğunu vurgulayan Sadık, Azerbaycan’ın Ermenistan’a imzalanan anlaşmayı hatırlattığını ve taahhüdünü yerine getirmesi gerektiği konusunda baskı kurduğunu belirtti. Aynı zamanda Azerbaycan’ın Nahçıvan ile kara bağlantısı elde etmek istediğini belirten Sadık, Nahçıvan’ın 30 yıldır izole olmuş halde olduğunu ve bölgenin Azerbaycan ile doğrudan kara bağlantısı olmadığını, ulaşım için İran’dan geçilmesi gerektiğini kaydetti.
Sadık, Azerbaycan’ın açılması planlanan koridor hakkındaki görüşlerini ise “Karabağ’da elde ettiği zafer nedeniyle Azerbaycan kendisini etken, Ermenistan’ı edilgen olarak görüyor. Dolayısıyla Azerbaycan, anlaşma şartını yerine getirmesi gerekenin Ermenistan olduğunu ifade ediyor. Aynı zamanda koridorun açılarak geçecek yükler ile araçların Ermenistan tarafından kontrol edilmesini de kabul etmiyor. Aynı zamanda Zengezur Koridoru, Orta Koridor’un küçük bir kısmı ve Azerbaycan onu tamamlayarak Anadolu’dan Hazar’ın ötesine doğrudan bağlantı sağlamak istiyor. Böylece Azerbaycan, koridorlar rekabetinde ciddi oyun kurucu olduğunu kanıtlamayı amaçlıyor. Hem koridor vasıtasıyla da yüklerin Orta Koridor üzerinden daha çabuk adreslerine ulaşmasıyla kar elde edebileceğini tahmin ediyor.” ifadeleriyle aktardı.
“KORDİOR, TDT ÜLKELERİNİN BÜTÜNLEŞMESİ AÇISINDAN ÖNEM ARZ EDİYOR”
Ayrıca Sadık, bu koridorun TDT açısından da büyük önem taşıdığını belirterek, “Zengezur Koridoru, TDT’nin doğudaki üyelerinin batıyla bütünleşmesi açısından da önem arz ediyor. Azerbaycan, Anadolu ile Hazar’ın doğusundaki ülkeler arasında köprü rolü oynuyor. Ve bu köprünün kendine ait kısmında bir parçanın eksik kaldığını gördüğü için de bu koridor ile onu tamamlamaya çalışıyor.” dedi.
ZENGEZUR KORİDORU’NUN AÇILMASINA HANGİ ÜLKELER KARŞI ÇIKIYOR?
Zengezur Koridoru’nun açılmasına karşı olan ülkelerin de var olduğunu vurgulayan Sadık, bu ülkelerin başında İran’ın bulunduğunu kaydetti. İran’ın bu koridorun açılmasına karşı olduğunu doğrudan ve sürekli bir şekilde belli ettiğini ifade eden Sadık; İran’ın olumsuz tutumunun gerekçesinin ise Azerbaycan’ın ve Türkiye’nin kendisine mahkûm olmasını istemesi ve iki ülke arasında kara bağlantısı kurulmamasını arzu etmesi olarak ifade etti. Fransa’nın da Ermenistan’ın yaklaşımı ve Türkiye’nin Güney Kafkasya’da etkin olmasından rahatsızlık duyduğu için bu koridora karşı olduğunu belirten Sadık, aynı zamanda bu ülkenin Rusya’nın bölgedeki etkinliğini de olumlu karşılamadığını belirtti.
Sadık, son olarak koridora karşı olan diğer ülkeleri de sebepleriyle birlikte açıkladı. Uzman, konuyla ilgili olarak “Amerika Birleşik Devletleri (ABD) tam olmasa da koridora karşı. Karşı çıkmasının nedenlerinden ilki Rus güçlerinin koridorda yerleşecek olması. İkinci neden ise Çin’in ticari yollarına sıkıntı çıkarmak istemesi. Ama ABD koridorda kendi kontrolünün olması halinde açılabileceğini düşünüyor. İsrail karşı, çünkü Türkiye’nin Güney Kafkasya’da etkin olması ve Azerbaycan ile iş birliğini olumlu karşılamıyor. Bu yüzden iki ülkenin bir olarak Türk cumhuriyetlerini de yanlarına çekip güçlenmesini arzu etmiyor. Diğer yandan, bir bağlamda ABD’deki Ermeni lobisi ile ortak çıkarları var, o yüzden onların karşı çıktığı hususa da saygı duyuyor. Mısır karşı çıkıyor, zira Süveyş Kanalı’ndan para kazanıyor ve yüklerin Orta Koridor üzerinden fazlasıyla geçerek gelirinin azalmasına tahammül edemiyor. Gürcistan da bu koridora karşı çıkıyor. Çünkü yıllardır yükler zaten Gürcistan üzerinden geçiyor ve ülke bundan gelir elde ediyor. Zengezur Koridoru’nun açılması ise ülkeyi transit ülke statüsünden çıkarabilir. O nedenle Gürcistan da bu koridorun açılmasını arzu etmiyor.” ifadelerini kullandı.
Kaynak: https://www.qha.com.tr/ozel-haber-roportaj/turk-dunyasini-birlestiren-proje-zengezur-koridoru-502681
